Το μούδιασμα των μελών του σώματος κατά τη διάρκεια της νύχτας – αυτά τα ενοχλητικά αισθήματα, όπου τα χέρια ή τα πόδια φαίνονται σαν ξένο και βαρύ φορτίο, είναι κάτι που πολλοί γνωρίζουμε. Στον ελαφρύ ύπνο παρατηρούμε αυτή την περίεργη αίσθηση και προσπαθούμε να κινήσουμε τα επηρεαζόμενα μέλη. Ωστόσο, συνήθως αυτό δεν είναι άμεσα εφικτό, και τελικά υποκύπτουμε στον σταδιακά αυξανόμενο πόνο του μυρμηγκιάσματος, γνωρίζοντας καλά ότι τα χέρια και τα πόδια μας είναι ακόμα εκεί. Καθησυχασμένοι συνεχίζουμε τον ύπνο μας.
Μήπως σου φαίνεται οικείο αυτό το σενάριο ότι τα χέρια, τα πόδια ή και τα πέλματά σου όλο και πιο συχνά «κοιμούνται» περισσότερο από την ίδια σου την συνείδηση. Στάσου λίγο σε αυτό που θα διαβάσεις τώρα, ίσως αυτές τις πληροφορίες να μη τις γνωρίζεις ακόμα. Αυτό που κρύβεται πίσω από αυτά τα μουδιάσματα των άκρων μπορεί να είναι έλλειψη βιταμινών – ειδικότερα, η έλλειψη βιταμίνης B12, η οποία επηρεάζει τη λειτουργία των νεύρων!
Το μούδιασμα, το μυρμήγκιασμα, το αίσθημα ότι «περπατούν μυρμήγκια» ή ακόμα και παραλύσεις είναι συμπτώματα διαταραχών αισθητικότητας των νεύρων (παραισθησίες). Αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως στα χέρια, τα πόδια και τα πέλματα.
Έλλειψη Βιταμινών & Διαταραχές Νευρικού Συστήματος
1.1 Τα Νεύρα σας χρειάζονται βιταμίνες του συμπλέγματος Β
Το αίσθημα μουδιάσματος ή μυρμηγκιάσματος στα πόδια ή τα χέρια συχνά δεν έχει εμφανείς εξωτερικούς παράγοντες, όπως π.χ. ερεθισμούς από τσουκνίδες. Ακόμα και μία «απλή» έλλειψη βιταμινών μπορεί να είναι αρκετή για να προκαλέσει αυτές τις διαταραχές ευαισθησίας.
Ιδιαίτερα οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, Β12, Β1 και φολικό οξύ, αποτελούν κυριολεκτικά «τροφή» για τα νεύρα. Επιπλέον, η έλλειψη μαγνησίου και σιδήρου μπορεί επίσης να ευθύνεται για αυτές τις διαταραχές αίσθησης.
Βιταμίνη Β12 – Προστασία και αναγέννηση των νευρικών κυττάρων
Η βιταμίνη Β12, μαζί με τον σίδηρο, συμμετέχει στη δημιουργία του ελύτρου της μυελίνης, η οποία μονώνει και δημιουργεί τη δομή των νευρικών κυττάρων (νευρώνων). Στο 75–90% των περιπτώσεων με αισθητικές διαταραχές, οι πάσχοντες παρουσιάζουν έλλειψη βιταμίνης Β12.
Σε ένα τέταρτο των περιπτώσεων, τα μουδιάσματα στα χέρια ή στις παλάμες είναι το μοναδικό κλινικό σύμπτωμα έλλειψης βιταμίνης Β12!
Γι’ αυτό είναι σημαντικό να λάβεις σοβαρά υπόψη αυτά τα προειδοποιητικά σημάδια. Καθώς η έλλειψη βιταμίνης Β12 συχνά δεν αναγνωρίζεται από τον ιατρό στις αιματολογικές εξετάσεις: οι νευρικές διαταραχές μπορούν να εμφανιστούν ανεξάρτητα από αλλαγές στο αιματολογικό προφίλ. Όσο πιο σοβαρές είναι οι νευρολογικές διαταραχές, τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα να εντοπιστούν από το αίμα, σύμφωνα με την Society for Biofactors. [1] Ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για έλλειψη Β12 είναι η ηλικία. Περισσότερες λεπτομέρειες παρακάτω.
Βιταμίνη Β1 – Θειαμίνη για τη μεταφορά ερεθισμάτων και τη ψυχική υγεία
Η Β1 θεωρείται η «βιταμίνη της διάθεσης» και ευθύνεται για τη μεταφορά ερεθισμάτων, ιδιαίτερα σε μυϊκές δραστηριότητες ή την μετάδοση μεταξύ αισθητηριακών εντυπώσεων και εγκεφάλου. Επίσης η βιταμίνη Β1 είναι απαραίτητη στην παραγωγή ενέργειας, δηλαδή στη μεταβολή των υδατανθράκων και των σακχάρων από τη διατροφή. Ο εγκέφαλος, συγκεκριμένα, έχει μεγάλη ανάγκη από ενέργεια που εξαρτάται από τη γλυκόζη.
Μια πάθηση γνωστή ως νόσος Beri-Beri, η οποία προκύπτει από έλλειψη Β1, είναι περισσότερο διαδεδομένη σε χώρες με μονόπλευρη διατροφή (π.χ. κατανάλωση λευκού ρυζιού) και επηρεάζει τόσο το νευρικό όσο και το καρδιαγγειακό σύστημα. Στη Δύση, οι διαβητικοί είναι πρώτιστος αυτοί που απειλούνται από έλλειψη Β1.
Βιταμίνη Β9 – Φολικό οξύ για την αναγέννηση των νευρικών κυττάρων
Το φολικό οξύ δεν είναι μόνο απαραίτητο για τη διαίρεση των κυττάρων, την κατασκευή DNA και τη εξαγωγή πρωτεϊνών, αλλά και για την παραγωγή των νευροδιαβιβαστών που ρυθμίζουν το νευρικό σας σύστημα. Έτσι, η βιταμίνη Β9 συμβάλλει τόσο στην ανάπτυξη του νευρικού συστήματος των εμβρύων κατά την εγκυμοσύνη όσο και στην ανανέωση των νευρώνων στους ενήλικες.
Παράγοντας Κινδύνου: Ηλικία
Η ηλικία και μια αυστηρά vegan διατροφή χωρίς τη λήψη συμπληρωμάτων θεωρούνται οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου για έλλειψη βιταμινών του συμπλέγματος Β. Στο επίκεντρο βρίσκεται η βιταμίνη Β12, καθώς ένας στους τέσσερις άνω των 65 ετών εμφανίζει έλλειψη. [2]
Ένας από τους λόγους είναι η μειωμένη ικανότητα απορρόφησης και μεταβολισμού της βιταμίνης με την πάροδο της ηλικίας. Επιπλέον, ορισμένα φάρμακα, τυπικά για την τρίτη ηλικία, όπως μετφορμίνη για τον διαβήτη, αναστολείς αντλίας πρωτονίων (για την προστασία του στομάχου) και η επακόλουθη μειωμένη έκκριση γαστρικού οξέος, διαταράσσουν την απορρόφηση της Β12 στον γαστρεντερικό σωλήνα.
Ορισμένοι διατροφικοί οργανισμοί, όπως το National Institutes of Health, συστήνουν σε άτομα άνω των 50 ετών να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών τους σε Β12 μέσω εμπλουτισμένων τροφίμων ή συμπληρωμάτων διατροφής. [4, 5]
Έλλειψη Βιταμίνης B12 – Ανάγκη και Παρουσία
1.2 Άλλα συμπτώματα ελλείψεων βιταμινών του συμπλέγματος Β
Τα επαναλαμβανόμενα μουδιάσματα στα άκρα είναι συχνά τα πρώιμα και μοναδικά κλινικά συμπτώματα έλλειψης βιταμινών. Οι νευρικές διαταραχές λόγω έλλειψης βιταμινών μπορούν, ωστόσο, να εκδηλωθούν και με διαφορετικούς τρόπους:
– Αλλαγές στη διάθεση
– Μυϊκή αδυναμία και εξάντληση
– Κόπωση και αϋπνία
– Αδυναμία του ανοσοποιητικού συστήματος
Σοβαρά συμπτώματα ελλείψεων:
– Παραλύσεις
– Διαταραχές συντονισμού κινήσεων
– Ωχρότητα και ταχυκαρδία λόγω αναιμίας
– Αδυναμία συγκέντρωσης και προβλήματα μνήμης
– Διαταραχές όρασης
Η έλλειψη θρεπτικών ουσιών στα νεύρα, ιδίως της Β12 και του φολικού οξέος, μπορεί να έχει ακόμη πιο σοβαρές συνέπειες: μιλάμε για βλάβες στα νεύρα, γνωστές ως νευροπάθειες. Πρόκειται για μια πάθηση του περιφερικού νευρικού συστήματος, που επηρεάζει τα νεύρα εκτός του νωτιαίου μυελού και του εγκεφάλου. Η νευροπάθεια μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο μεμονωμένα νεύρα, αλλά και πολλά νεύρα ταυτόχρονα, κατάσταση γνωστή ως πολυνευροπάθεια.
1.3 Άλλες αιτίες έλλειψης βιταμινών Β & βλάβες στα νεύρα
Η έλλειψη βιταμινών του συμπλέγματος Β μπορεί να επιδεινώσει τους νευροπαθητικούς πόνους και τις διαταραχές. Τα μουδιάσματα είναι χαρακτηριστικά συμπτώματα τόσο της μονονευροπάθειας όσο και της πολυνευροπάθειας. Συγκεκριμένα, οι παρακάτω παθήσεις συνδέονται σχεδόν πάντα με την έλλειψη βιταμινών Β, τα μουδιάσματα και τις νευροπάθειες:
– Διαβήτης τύπου 2 (Diabetes mellitus)
– Αλκοολισμός
– Φλεγμονές
Εκτός από την έλλειψη θρεπτικών ουσιών, άλλες αιτίες για τα “μουδιασμένα” άκρα περιλαμβάνουν:
– Δισκοκήλη
– Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα (συμπίεση του νεύρου στον καρπό)
– Εγκεφαλικό επεισόδιο
– Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (ΣΚΠ – χρόνια φλεγμονώδης πάθηση του νευρικού συστήματος)
- Θεραπεία της έλλειψης βιταμινών: Διατροφή & συμπληρώματα
Για την αντιμετώπιση των “μουδιασμένων” άκρων, η κατάλληλη τροφή των νευρών είναι η πρώτη γραμμή άμυνας. Ο οργανισμός δεν μπορεί να παράγει από μόνος του τις βιταμίνες Β, για αυτό τον λόγο μια διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά με πολλά φρούτα και λαχανικά, καθώς και – σε συνεννόηση με γιατρό – συμπληρώματα διατροφής, είναι εξαιρετικά σημαντική.
Β12
Η βιταμίνη Β12, η πιο σημαντική από τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β, βρίσκεται αποκλειστικά σε ζωικά προϊόντα, όπως:
– Συκώτι
– Άγριος σολομός
– Σαρδέλες
– Αυγά
– Γαλακτοκομικά προϊόντα
Good to know: Η Β12 μπορεί να αποθηκευτεί από τον οργανισμό αλλά η υπερβολική πρόσληψη βιταμίνης C μειώνει τη βιοδιαθεσιμότητα της Β12. Η Β12 είναι ευαίσθητη στη θερμότητα και υδατοδιαλυτή, οπότε χάνεται κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος, κάτι που πρέπει να έχουμε κατά νου. Στην Ευρώπη, τα εμπλουτισμένα προϊόντα είναι σπάνια, σε αντίθεση με άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ.
Β1 (Θειαμίνη)
Κύριες πηγές:
– Μαγιά μπύρας
– Εξωτερικά στρώματα σιτηρών και ρυζιού (π.χ. δημητριακά ολικής άλεσης)
– Φύτρα σιταριού
– Ηλιόσποροι
– Φασόλια σόγιας
– Σουσάμι
Good to know: Η Β1 είναι ευαίσθητη στη θερμότητα και καταστρέφεται με το μαγείρεμα. Επιπλέον είναι υδατοδιαλυτή, για αυτό διαλύεται και χάνεται στο νερό κατά το μαγείρεμα.
Β9 (Φολικό οξύ)
Πλούσιες πηγές:
– Πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως σπανάκι και σαλάτα
– Σπαράγγια
– Ντομάτες
– Μαγιά μπύρας
Good to know: Είναι ευαίσθητη στη θερμότητα καθώς και στο το φως, το οξυγόνο και τα οξέα. Η βιταμίνη C μπορεί να προστατεύσει το φολικό οξύ από την αποδόμηση.
Παράγοντας Κινδύνου: «Vegan διατροφή»
Η βιταμίνη Β12 αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα για τους vegans, καθώς μια αυστηρά φυτική διατροφή χωρίς συμπληρώματα οδηγεί αναπόφευκτα σε έλλειψη βιταμίνης Β12. Αν και μελέτες έχουν δείξει ότι ρίζες των λαχανικών, τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση όπως το λάχανο τουρσί, καθώς και φύκια – ειδικά η χλωρέλλα (Chlorella) μια μονοκύτταρη άλγη (φύκι του γλυκού νερού) – μπορούν να περιέχουν αξιόλογες ποσότητες βιταμίνης Β12, αυτό ισχύει μόνο υπό «προϋποθέσεις». Ακόμη και η χλωρέλλα, που θεωρείται η μεγαλύτερη ελπίδα, φαίνεται επί του παρόντος να αποτελεί αναξιόπιστη πηγή κάλυψης των αναγκών, καθώς πολλά εξαρτώνται από τις μεθόδους καλλιέργειας. [9]
Όσοι πιστεύουν ότι μόνο οι ομάδες κινδύνου – όπως οι vegans και τα άτομα άνω των 60 ετών – είναι επιρρεπείς σε έλλειψη βιταμίνης Β12, κάνουν λάθος. Μελέτη δείχνει ότι τα καλύτερα επίπεδα βιταμίνης Β12 είχαν όσοι κατανάλωναν τακτικά συμπληρώματα διατροφής ή εμπλουτισμένα τρόφιμα, ξεπερνώντας ακόμη και αυτούς που ακολουθούσαν μια μικτή διατροφή. [10]
Το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες που λάμβαναν συμπληρώματα Β12 ήταν καλύτερα εφοδιασμένοι οφείλεται στο ότι τα συμπληρώματα περιέχουν υψηλές ποσότητες Β12 σε ελεύθερη μορφή. Σε αυτή τη μορφή, η βιταμίνη είναι πολύ πιο εύκολα βιοδιαθέσιμη για τον οργανισμό.
Τι είναι η ελεύθερη μορφή βιταμίνης Β12
Η πρωτεΐνη των τροφών που τρώμε συνδέεται με τη βιταμίνη Β12. Το υδροχλωρικό οξύ και τα ένζυμα στο στομάχι αποδεσμεύουν τη βιταμίνη Β12 στην ελεύθερη μορφή της. Στη συνέχεια, η βιταμίνη Β12 συνδέεται με μια πρωτεΐνη που ονομάζεται ενδογενής παράγοντας, έτσι ώστε να μπορεί να απορροφηθεί στο λεπτό έντερο.