Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι από την αρχή: εδώ δεν μιλάμε για σοβαρές πνευμονικές ασθένειες, όπως το άσθμα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και πολλές άλλες, οι οποίες δυσκολεύουν σημαντικά την αναπνοή. Αυτές οι καταστάσεις απαιτούν ιατρική περίθαλψη. Ωστόσο, δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην εκτελέσετε τις αντίστοιχες θεραπευτικές διατάσεις συστολής – αν χρειαστεί – υπό ιατρική επίβλεψη. Έχουμε συχνά παρατηρήσει ότι ο πόνος αυτών των νοσημάτων βελτιώνεται σημαντικά και τα συνοδά συμπτώματα, όπως το αίσθημα σφιξίματος (στηθάγχη), μειώνονται. Όπως πάντα, το μότο είναι: Δοκιμάστε – αν χρειαστεί κατόπιν συνεννόησης με τον γιατρό σας – πριν αποφασίσετε. Αυτή τη στιγμή, ωστόσο, θέλουμε κυρίως να εξετάσουμε γιατί πολλοί άνθρωποι με βασικά υγιείς πνεύμονες και υγιή καρδιά έχουν προβλήματα αναπνοής, δηλαδή δυσκολεύονται να αναπνεύσουν, αναπνέουν πολύ επιφανειακά και αισθάνονται πίεση ή ακόμη και πόνο εντός του θώρακα. Για να γίνει κατανοητό ότι οι μύες και οι περιτονίες παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στο συγκεκριμένο μέρος του σώματος για την υγεία μας και, κυρίως, για την ευεξία μας, ακολουθούν κάποιες βασικές γνώσεις.

Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να διακρίνουμε τη θωρακική από την κοιλιακή αναπνοή, οι οποίες συνεργάζονται σε κάθε αναπνοή. Κατά τη θωρακική αναπνοή, οι μύες ανάμεσα στα πλευρά βρίσκονται σε τάση. Ως αποτέλεσμα, ο θωρακικός κλωβός ανυψώνεται, η θωρακική κοιλότητα διευρύνεται και οι ελαστικοί πνεύμονες που την περιβάλλουν διαστέλλονται, καθώς έχουν περισσότερο χώρο κατά την εισπνοή. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, ο αέρας εισέρχεται στους πνεύμονες. Κατά την εκπνοή, η διαδικασία είναι αντίστροφη: οι μεσοπλεύριοι μύες και άλλοι επικουρικοί μύες που συμβάλουν στην αναπνοή χαλαρώνουν, ο θωρακικός κλωβός και οι πνεύμονες μειώνουν και πάλι τον όγκο τους, και ο αέρας διαφεύγει. Η εισπνοή προκύπτει από την αύξηση του όγκου του θωρακικού κλωβού και τη συστολή του διαφράγματος, η εκπνοή από το βύθισμα του θωρακικού κλωβού και τη χαλάρωση του διαφράγματος.

Κατά τη διάρκεια της κοιλιακής αναπνοής, το διάφραγμα αναλαμβάνει πρωταρχικό ρόλο, ενώ μια πλάκα μυών και περιτονίας που διατρέχει σε μορφή θόλου τον πνεύμονα από κάτω οριοθετεί τον θώρακα από την κοιλιακή χώρα. Το διάφραγμα συστέλλεται κατά την εισπνοή και μειώνεται ο όγκος του προς την κοιλιακή χώρα. Αυτό αυξάνει τον χώρο στη θωρακική κοιλότητα, δημιουργώντας υποπίεση, και ο αέρας εισέρχεται στους πνεύμονες. Κατά την εκπνοή χαλαρώνει εκ νέου και ωθείται προς τα πάνω, συμπιέζοντας τους πνεύμονες λόγω της υπερπίεσης. Αυτό οδηγεί στο να πιεστεί ο αέρας προς τα έξω και στην εκπνοή. Όσο πιο δυνατά συστέλλουμε το διάφραγμα, δηλαδή συμπιέζουμε, τόσο βαθύτερη είναι η κοιλιακή μας αναπνοή, όπου η κοιλιά διογκώνεται αναλόγως, και τόσο περισσότερος αέρας εισέρχεται στους πνεύμονες. Για να κατανοήσουμε γιατί το διάφραγμα μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την υγεία μας, πρέπει να γνωρίζουμε ότι έχει μικρές οπές, μέσω των οποίων διέρχονται σημαντικά αιμοφόρα αγγεία και νεύρα που τροφοδοτούν ολόκληρο το σώμα. Πιο συγκεκριμένα, περιλαμβάνει την κεντρική αορτή (κοιλιακή αορτή) και την κεντρική φλέβα (κάτω κοίλη φλέβα) του σώματος, επίσης το πνευμονογαστρικό νεύρο, δηλαδή το μεγαλύτερο νεύρο του αυτόνομου νευρικού συστήματος, που ρυθμίζει τη λειτουργία των εσωτερικών οργάνων, καθώς και το φρενικό νεύρο (το κινητικό νεύρο του διαφράγµατος). Και κάτι ακόμη διαπερνά από ένα κενό του διαφράγματος: ο οισοφάγος. Επομένως, σε αυτήν την συχνά υποτιμημένη περιοχή του σώματος, υπάρχει πολλή δράση. Η υπέρταση μπορεί να προκληθεί επίσης και από ένα τεταμένο διάφραγμα, όπως και η καούρα.

Τι γίνεται με την αναπνοή στην καθημερινή ζωή; Η πραγματικότητα είναι: ότι ο όγκος της αναπνοής μειώνεται όλο και περισσότερο καθώς μεγαλώνουμε. Το ίδιο ισχύει για τους ανθρώπους που δεν ασκούνται και σπάνια “λαχανιάζουν”. Και αυτοί αναπνέουν ρηχά. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ασθένειες όπως η υπέρταση [1,2] και, κατά την εμπειρία μας, η καούρα και η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, από τις οποίες πάσχουν πολλοί άνθρωποι. Περίπου το 45% του πληθυσμού πάσχει από υπέρταση – σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού [3]. Στους ηλικιωμένους τα ποσοστά είναι ακόμη υψηλότερα: περίπου το 74% των ατόμων 70-79 ετών έχουν υπέρταση [4]. Περίπου το 20% του πληθυσμού πάσχει από καούρα, την ενοχλητική οξεία παλινδρόμηση με αίσθημα πίεσης και καψίματος στην περιοχή του στομάχου. Δεν είναι σπάνιο να παρουσιαστεί γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, κατά την οποία το οξύ περιεχόμενο του στομάχου ανεβαίνει στον οισοφάγο, μερικές φορές μέχρι τη στοματική κοιλότητα. Στο 40% των ασθενών, αυτές οι επιθέσεις του στομαχικού οξέος προκαλούν ερυθρότητα, πληγές και χρόνιες φλεγμονές στον οισοφάγο και στη στοματική κοιλότητα – καθώς και αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του οισοφάγου. Σύμφωνα με την άποψη της κλασικής ιατρικής, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση δεν μπορεί να θεραπευθεί από μόνη της. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο: Το διάφραγμα γίνεται ολοένα και λιγότερο ευέλικτο, και η αναπνοή μας ολοένα και πιο περιορισμένη.

Πολλοί άνθρωποι κάθονται όλη την ημέρα. Βαθιές εισπνοές και εκπνοές δεν είναι απαραίτητες σε αυτόν τον τρόπο ζωής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όλοι οι μύες και οι περιτονίες που συμμετέχουν στην αναπνοή να υπολειτουργούν. Αυτό σημαίνει ότι οι μεσοπλεύριοι μύες συστέλλονται, επειδή τους λείπει η κίνηση. Ο λόγος είναι ότι ο θωρακικός κλωβός πρέπει να ανυψώνεται και να βυθίζεται λιγότερο έντονα. Επίσης, το διάφραγμα είναι τεταμένο και χάνει την ελαστικότητά του, επειδή πρέπει να διατείνεται ελάχιστα. Η κοιλιακή αναπνοή, συνεπώς, μειώνεται σημαντικά, και η εκπνοή γίνεται σταδιακά πιο δύσκολη, καθώς το διάφραγμα γίνεται όλο και πιο ανελαστικό και επιτρέπει όλο και μικρότερο βαθμό διάτασης. Αλλά το σώμα συνηθίζει σε αυτό και προσαρμόζεται. Εντελώς ανεπαίσθητα και ασυνείδητα, οι άνθρωποι με αυτόν τον τρόπο ζωής καταλήγουν στη ρηχή αναπνοή, όπου πλέον αναπνέουν κυρίως “από το στήθος”. Η αρχή του “χρησιμοποίησέ το ή χάσε το (use it or lose it)” ισχύει και σε αυτή την περίπτωση. Μόνο που δεν πρόκειται για αρθρώσεις που χρησιμοποιούνται ολοένα και λιγότερο, αλλά για την όλο και πιο περιορισμένη ανύψωση και βύθιση του διαφράγματος. Έτσι, δυστυχώς, το πρόβλημα εντείνεται συνεχώς: Επειδή το διάφραγμα δουλεύει ολοένα και λιγότερο, δημιουργείται ένας αυτοενισχυόμενος φαύλος κύκλος, και η αναπνοή γίνεται σταδιακά πιο ρηχή. Επίσης, και η ψυχολογία ασκεί επιρροή που δεν πρέπει να υποτιμάται. Το στρες, οι φόβοι και η εσωτερική ένταση μας κάνουν να αναπνέουμε ρηχά, γρήγορα ή ακανόνιστα. Μας “κόβεται η αναπνοή” ή μας “λείπει ή δεν μας φτάνει ο αέρας” – αυτές δεν είναι φυσικά ανούσιες παροιμίες.

Όταν το διάφραγμα είναι τεταμένο, συστέλλονται οι “οπές” από τις οποίες διέρχονται τα αιμοφόρα αγγεία, τα νεύρα και ο οισοφάγος. Τώρα καταλαβαίνουμε τη σχέση με τις ανωτέρω αναφερόμενες ασθένειες. Καθώς όταν τα μεγάλα αγγεία συστέλλονται με αυτόν τον τρόπο και η ροή του αίματος παρεμποδίζεται, αυτό επηρεάζει την αρτηριακή πίεση, η οποία μπορεί να αυξηθεί. Σε περίπτωση καούρας επιτυγχάνουμε εξαιρετικά καλά αποτελέσματα στην πράξη μέσω της χαλάρωσης του διαφράγματος. Αυτό είναι μια ισχυρή ένδειξη ότι το διάφραγμα συχνά προκαλεί τις καούρες. Η εξήγησή μας: Στις περιπτώσεις καούρας, διαταράσσεται ο κάτω οισοφαγικός σφιγκτήρας που οδηγεί στο στομάχι λόγω του τεταμένου διαφράγματος το οποίο συστέλλει το κάτω άκρο του οισοφάγου. Ωστόσο, μπορεί επίσης η αιτία να έγκειται στην αδυναμία των μυών του διαφράγματος. Τότε, ο μυϊκός δακτύλιος που περιβάλλει το κάτω άκρο του οισοφάγου είναι πλαδαρός, δεν κλείνει σωστά και μερικές φορές δεν μπορεί να αποτρέψει ένα μέρος του στομάχου από το να γλιστρήσει μέσα στη θωρακική κοιλότητα. Αυτό ονομάζεται διαφραγματοκήλη (κήλη του διαφράγματος). Και κάτι ακόμη: Τρόφιμα που προκαλούν υπεροξίνωση, όπως ζάχαρη, λευκό αλεύρι και ζωικά λίπη, αφαιρούν το νερό από την περιτονία του διαφράγματος, καθιστώντας την, όπως και όλες τις άλλες περιτονίες, όλο και πιο εύθραυστη. Η βαθιά εισπνοή και εκπνοή είναι τριπλά σημαντική: Διευρύνει τον θωρακικό κλωβό, εξασκεί και ελαστικοποιεί το διάφραγμα και κάνει μασάζ στα εσωτερικά όργανα.

Η καλύτερη άσκηση είναι η ίδια η αναπνοή. Γι’ αυτό, ενίοτε κατά τη διάρκεια της ημέρας, κάνετε πολύ συνειδητά δώδεκα βαθιές, μακρές αναπνοές. Αυτό διατείνει το διάφραγμα, το βυθίζει κατά την εισπνοή μέχρι την κατάσταση επιπέδωσης και αυξάνει σταδιακά την ευελιξία του. Το πιο σημαντικό: πρέπει επίσης να δώσετε σημασία στη μέγιστη εκπνοή. Σε αυτό συνήθως δίνεται πολύ λίγη προσοχή. Μόνο τότε το διάφραγμα διατείνεται ιδανικά, επειδή ανυψώνεται και διογκώνεται ψηλά στη θωρακική κοιλότητα. Αν εξασκούμαστε στη βαθιά εισπνοή και εκπνοή πολύ συνειδητά, σύντομα θα γίνεται ολοένα αυτόματη και ασυνείδητη. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, φυσικά, εξασκούνται και οι μεσοπλεύριοι μύες του θωρακικού κλωβού. Είναι επίσης ωφέλιμο να διατείνετε τακτικά τους μύες του στήθους, ώστε η στένωση εκεί να μην περιορίζει την αναπνοή. Μπορείτε να μάθετε τις πιο αποτελεσματικές θεραπευτικές διατάσεις συστολής στην κλινική μας μέσω της θεραπείας μας Pain Release Pressure. Στην καθημερινότητα, το καλύτερο είναι μία φορά την ημέρα να ασκείστε τόσο που να λαχανιάσετε. Γιατί μια έντονη σωματική προσπάθεια με υψηλή συχνότητα αναπνοής φέρνει το διάφραγμα και τους μεσοπλεύριους μύες σε άριστη φόρμα.