Πρόκειται για την περιοχή του άκρου ποδός, τις αρθρώσεις του και όλους τους μύες και τις περιτονίες που είναι σημαντικά εδώ. Τα προβλήματα που προκαλούν είναι πάρα πολύ εξαπλωμένα. Μια μικρή αναδρομή: Όλοι γνωρίζουν σίγουρα τις μυϊκές κράμπες ή αλλιώς μυϊκές συσπάσεις στις γάμπες. Οι ακαριαίοι πόνοι “αρπάζουν” τους μύες εντελώς ξαφνικά και μας τρομοκρατούν, συνήθως τη νύχτα. Στη συνέχεια, είμαστε τελείως ξύπνιοι,το ίδιο και ο/η σύντροφός μας. Περίπου το 40% των ενηλίκων πλήττονται τακτικά από κράμπες στις γάμπες, ειδικά οι μεγαλύτεροι σε ηλικία. Αυτό που πολλοί δεν γνωρίζουν: Οι μυϊκές κράμπες στις γάμπες είναι συχνά σύνοδο σύμπτωμα των κιρσών, αλλά μπορούν επίσης να συμβάλλουν στην εμφάνισή τους [1, 2]. Στην περίπτωση του συνδρόμου της κνήμης του δρομέα ή αλλιώς περιοστίτιδα κνήμης, η συνεχής λανθασμένη επιβάρυνση μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε κατάγματα λόγω της υπερβολικής καταπόνησης.

Και οι φλεγμονές και η ρήξη του αχίλλειου τένοντα είναι συχνό φαινόμενο, ιδίως μεταξύ των αθλητών που τρέχουν πολύ, όπως οι δρομείς, οι ποδοσφαιριστές ή οι τενίστες. Δεν είναι παράξενο, καθώς αυτός ο τένοντας συνδέει τους μύες της γάμπας με την πτέρνα – δηλαδή το πίσω οστό του ταρσού- και επομένως υφίσταται ιδιαίτερη καταπόνηση κατά το τρέξιμο. Μας δίνει τη δυνατότητα να ανυψώνουμε το άκρο ποδός από το έδαφος και πρέπει σε αυτή την κίνηση να κουβαλήσει το πολλαπλάσιο του σωματικού μας βάρους. Παρόλο που ο Αχίλλειος τένοντας είναι ο δυνατότερος τένοντας στο ανθρώπινο σώμα, πολλές φορές κουράζεται και «κάνει αισθητή την παρουσία του» με πόνο ή φλεγμονή. Στη χειρότερη περίπτωση, μπορεί να προκύψει ρήξη.
Και οι πόνοι στην κνήμη είναι συχνοί στους δρομείς. Η κατάσταση γίνεται σοβαρή όταν πρόκειται για περιοστίτιδα κνήμης, απλούστερα γνωστή ως “η επώδυνη κνήμη του δρομέα”. Εδώ, λόγω μεγάλης καταπόνησης , προκαλείται ερεθισμός του περιόστεου και μικροτραυματισμοί των μυών, των περιτονιών και των οστών, καθώς ενδεχομένως και φλεγμονές.
Ωστόσο, και πολλοί μη αθλητές βιώνουν τα προβλήματα του άκρου ποδός, συχνά από τα παιδικά τους χρόνια, όπου αναγκάζονται να πρωτοχρησιμοποιήσουν ορθοπεδικούς πάτους για τα παπούτσια που τους συνταγογραφήθηκαν, επειδή ο γιατρός διέγνωσε κάποιας μορφής παραμόρφωση πλατυποδίας, «κότσι» ή ιατρικά βλαισός μέγας δάκτυλος, βλαισοποδίας ή ραιβοποδίας. Δηλαδή: η καμάρα κάτω από το άκρο ποδός εφάπτεται πλήρως στο έδαφος (γι’ αυτό ονομάζεται και πλατυποδία), ο αστράγαλος κάμπτεται προς τα μέσα ή προς τα έξω, ή τα μετατάρσια αποκλίνουν μεταξύ τους και οι κεφαλές των πρώτων μεταταρσίων, δηλαδή οι βάσεις των δακτύλων του άκρου ποδός είναι ορατές για την αποκλίνουσα θέση τους. Τα ορθωτικά πέλματα ή οι λανθασμένα ορθοπεδικοί πάτοι, δυστυχώς, συχνά συνταγογραφούνται και στην ενηλικίωση – για κάθε είδους πόνους στα άκρα ποδός.
Είναι επίσης διαδεδομένη η πελματιαία απονευρωσίτιδα ή πτερνική άκανθα. Λόγω της υπερβολικής καταπόνησης προκαλείται η ανάπτυξη μιας οστικής διόγκωσης σε επίπεδο ολίγων χιλιοστών στην εσωτερική απόφυση του κυρτώματος της πτέρνας, όπου είναι επίσης η πρόσφυση του τένοντα ο οποίος υπέστη φλεγμονή. Μία αρκετά επίπονη κατάσταση, διότι νιώθεις σαν να πατάς με τη φτέρνα σε μια πινέζα σε κάθε σου βήμα.
Επώδυνο μπορεί – αλλά δεν πρέπει – να είναι και το κότσι, ιατρικά γνωστό ως Hallux valgus. Το έχουν δει οι περισσότεροι άνθρωποι, ειδικά οι πιο ηλικιωμένοι. Σε αυτή την συγκεκριμένη συχνά εμφανιζόμενη παραμόρφωση του άκρου ποδός, το μεγάλο δάκτυλο κυρτώνει προς τα μικρά δάκτυλα, καθώς και η βάση της πρώτης φάλαγγας του μέγα δακτύλου διογκώνεται ανάλογα προς τα πλάγια.
Και οι τραυματισμοί στους συνδέσμους της ποδοκνημικής ή της αστραγαλοκνημικής άρθρωσης συμβαίνουν συχνά στον αθλητισμό, αλλά και στην καθημερινότητα, όταν τρέχουμε ή βαδίζουμε και ατυχώς στραβοπατάμε κατά τον βηματισμό “γυρίζοντας” το άκρο ποδός Τα ορθωτικά πέλματα ή αλλιώς λανθασμένα ορθοπεδικοί πάτοι μπορεί να αποδυναμώσουν τους μύες του άκρου ποδός και δεν μπορούν να λύσουν το πρόβλημα από τη ρίζα του.

Τα άκρα ποδός υποφέρουν από έλλειψη κίνησης! Τα βάζουμε συνήθως σε περισσότερο ή λιγότερο άκαμπτα, αλλά κυρίως πολύ στενά παπούτσια, που πιέζουν τα άκρα ποδός από όλες τις πλευρές. Σπάνια περπατάμε ξυπόλητοι και ειδικά σε ανώμαλο έδαφος. Αν κινούμαστε ξυπόλητοι, τότε το κάνουμε σχεδόν αποκλειστικά σε ομαλά και ταυτόχρονα επίπεδα πατώματα, όπως πλακάκια ή παρκέ. Ωστόσο, αυτό που φαίνεται τόσο βολικό , έχει ως αποτέλεσμα τα πόδια μας να μην κινούνται εσωτερικά μέσα τους και οι αρθρώσεις του άκρου ποδός να χρησιμοποιούν πάντα στις ίδιες γωνίες. Επιπλέον, οι περισσότεροι άνθρωποι κάθονται όλη την ημέρα και ο δικέφαλος γαστροκνήμιος μυς, δηλαδή της γάμπας, που δραστηριοποιείται κατά το περπάτημα, χρησιμοποιείται σε μικρό βαθμό και γι’ αυτό συστέλλεται δραστικά κατά την καθιστή θέση.
Αλλά υπάρχουν – κυριολεκτικά – πολλά ακόμη που πάνε στραβά. Οι πάτοι, που στην πραγματικότητα θα έπρεπε να βοηθήσουν, συχνά επιφέρουν το αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αποδυναμώνουν την κινητικότητα των οστών του άκρου ποδός και έτσι την ασφαλή τοποθέτηση των ταρσών (άκρα ποδός) κατά το περπάτημα, το οποίο φορώντας τα πέλματα ή τους πάτους δεν γίνεται πλέον αυτοδύναμα και αυτοελεγχόμενα. Τα υποδήματα προκαλούν τα υπόλοιπα: Οι μπότες που φοριούνται κυρίως τον χειμώνα πάνω από τον αστράγαλο και οι μπότες με κορδόνια σταθεροποιούν την ποδοκνημική άρθρωση τεχνητά. Αυτό αποδυναμώνει την φυσική, ενδογενή λειτουργία στήριξης των μυών και των περιτονιών, καθώς χρησιμοποιούνται λιγότερο.
Κάτι ακόμα για τα υποδήματα: Στο κότσι, οι γενετικοί παράγοντες, όπως ένας αδύναμος συνδετικός ιστός, παίζουν φυσικά επίσης ρόλο. Αλλά αν τα πόδια μας λάμβαναν αρκετά κινητικά ερεθίσματα που έχουν προβλεφθεί γενετικά, ακόμα και το να φοράμε πολύ στενά και μυτερά ψηλά τακούνια, όπου το μπροστινό μέρος του άκρου ποδός κυριολεκτικά πιέζεται για να χωρέσει, δεν θα προκαλούσε αυτήν την παραμόρφωση του άκρου ποδός. Διότι η καταπόνηση θα αντισταθμιζόταν συνεχώς. Αυτά είναι καλά νέα για όλες εκείνες που δεν θέλουν να αποχωριστούν τα αγαπημένα τους ψηλοτάκουνα!

Οι μύες που ανασηκώνουν το άκρο ποδός και κυρίως o πρόσθιος κνημιαίος μυς είναι διαρκώς έντονα τεταμένοι λόγω των μυών της γάμπας που βρίσκονται σε υπερβολική τάση. Και οι δύο είναι λοιπόν συσταλμένοι, έτσι ώστε τεράστιες τάσεις να ασκούνται στα οστά, και μάλιστα από διαφορετικές κατευθύνσεις. Ο μυς που είναι υπεύθυνος για τη ραχιαία κάμψη του άκρου ποδός, δηλαδή για την ανύψωση του άκρου ποδός, ωθεί το άκρο ποδός προς τα πάνω, ενώ οι μύες της γάμπας ωθούν τη φτέρνα και, επομένως, το άκρο ποδός προς τα κάτω. Αυτό όχι μόνο προκαλεί πόνο, αλλά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε περιοστίτιδα κνήμης καθώς και σε ερεθισμούς και ρήξεις του Αχίλλειου τένοντα. Και επειδή οι δυνάμεις που ασκούνται συγκλίνουν επίσης τα οστά και τους χόνδρους στην άρθρωση της αστραγαλοκνημικής μεταξύ τους, ο χώρος στενεύει. Έτσι, τίθεται επίσης το θεμέλιο για τους πόνους και την εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα στην αστραγαλοκνημική άρθρωση. Οι έντονα τεταμένοι μύες της γάμπας αυξάνουν επίσης την πίεση στον ιστό των γαμπών. Αυτό οδηγεί σε δυσκολία επιστροφής του αίματος και της λεμφικής ροής, επειδή οι εν τω βάθει φλέβες στην περιοχή των γαμπών συμπιέζονται ή υποβάλλονται σε στένωση. Κατά συνέπεια, οι εξωτερικές φλέβες χρησιμοποιούνται περισσότερο για την επιστροφή του αίματος, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο ανάπτυξης κιρσών [3, 4]. Ο λόγος είναι ότι αυτές οι φλέβες δεν είναι επ’ ουδενί σχεδιασμένες για τέτοια ροή επιστροφής του αίματος. Όπως όλες οι αρθρώσεις, έτσι και η ποδοκνημική άρθρωση μπορεί να εμφανίσει εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα.

Ο τρόπος ζωής μας είναι εμφανής επίσης και τα άκρα ποδός. Ειδικότερα την άνοιξη, οι ρήξεις των συνδέσμων του άκρου ποδός είναι συχνότερες, καθώς η προϋπάρχουσα καταρτισμένη σταθερότητα της άρθρωσης έχει μειωθεί λόγω του υψηλού υποδήματος τον χειμώνα. Στο πρώτο στραβοπάτημα με χαμηλά παπούτσια για τρέξιμο ή αλλιώς αθλητικά, τα οποία δεν υποστηρίζουν την αστραγαλοκνημική άρθρωση, οι σύνδεσμοι μπορεί να υποστούν ρήξη, καθώς δεν είναι πλέον συνηθισμένοι σε τέτοιου είδους φορτίο. Το μυοπεριτονιακό δεμάτιο ανάμεσα στον μέγα δάχτυλο και την πτέρνα επίσης είναι συνεχώς υπό πολύ υψηλή τάση στους περισσότερους ανθρώπους. Αυτό επηρεάζει και τα δύο άκρα και προκαλεί τη δημιουργία τόσο της πελματιαίας απονευρωσίτιδας όσο και του κοτσιού. Επειδή η ποικιλόμορφη κίνηση του άκρου ποδός περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό και το άκρο ποδός παραμένει ακίνητο, οι πολυάριθμοι μύες του άκρου ποδός δεν ελαστικοποιούνται και ταυτόχρονα δεν ενδυναμώνονται αρκετά, η ποδική καμάρα γίνεται επίπεδη, και προκύπτουν οι γνωστές παθήσεις ή πιο σωστά παραμορφώσεις του άκρου ποδός. Η διαρκής συστολή των μυών και των περιτονιών στο άκρο ποδός και την κνήμη επίσης οδηγεί στη δραματική μείωση του μεταβολισμού, και κατ’ επέκταση την προμήθεια με αίμα, θρεπτικές ουσίες και ανοσοκύτταρα. Με αποτέλεσμα, ακόμη και οι ανοιχτές πληγές θεραπεύονται πιο δύσκολα. Το συχνό ξυπόλητο περπάτημα σε διάφορες επιφάνειες ενδυναμώνει και καθιστά πιο ευέλικτους τους μύες του άκρου ποδός.

Τα πόδια δεν είναι φτιαγμένα μόνο για βάδισμα και ορθοστασία. Διαθέτουν εντυπωσιακό δυναμικό κίνησης που αναμένει να χρησιμοποιηθεί. Η ποικιλία είναι το κλειδί. Γι’ αυτό πρέπει να κάθεστε όσο το δυνατόν περισσότερο πάνω στις φτέρνες σας. Δηλαδή: καθίστε με τους γλουτούς πάνω στις φτέρνες, ενώ οι κνήμες ή κοινώς καλάμια και το ραχιαίο μέρος του άκρου ποδός (κουτουπιέ) εφάπτεται στο έδαφος. Αυτό διατείνει τους καμπτήρες μύες του άκρου ποδός. Επίσης, σταθείτε πού και πού στις άκρες των δαχτύλων για να διατείνετε τους μύες που ανασηκώνουν το άκρο ποδός. Ωστόσο, πρέπει να αποφεύγετε να τρέχετε και να περπατάτε προσκρούοντας στις άκρες των δαχτύλων και στο μπροστινό μέρος ή αλλιώς τα μετατάρσια του άκρου ποδός, διότι το άκρο ποδός μας δεν είναι σχεδιασμένο για κάτι τέτοιο. Το σωματικό βάρος πρέπει καλύτερα να απορροφάται μέσω των εκτεινόντων μυών του γονάτου, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος λόγω υπερφόρτωσης του αχίλλειου τένοντα για μικρορήξεις και χρόνιες φλεγμονές. Και αντί για πάτους που προορίζονται να εμποδίζουν την εσωτερική κλίση του άκρου ποδός, συνιστούμε το περπάτημα στην εξωτερική άκρη (σώμα του πέμπτου μεταταρσίου) του άκρου ποδός ως ενδυναμωτική άσκηση. Αυτό διατείνει τις δομές που υποστηρίζουν την εσωτερική κλίση και ενισχύει εκείνες που σταθεροποιούν το άκρο ποδός σε οριζόντια κατάσταση και προλαμβάνουν το στραβοπάτημα. Επίσης, είναι σοφό να περπατάτε ξυπόλητοι όσο το δυνατόν περισσότερο, και κατά προτίμηση σε ανώμαλα εδάφη όπως παραλίες, σε χαλίκια, σε βότσαλα ή λοφώδη λιβάδια, διότι αυτό προσφέρει ποικιλόμορφες κινήσεις στους μύες του άκρου ποδός. Τα μονοπάτια για να περπατάμε ξυπόλητοι, που προσφέρονται σε ορισμένα πάρκα και παρέχουν μια ευρεία γκάμα διαφορετικών επιφανειών, αποτελούν μια καλή ευκαιρία για άσκηση. Αυτό είναι ιδιαίτερα διασκεδαστικό για τα παιδιά. Προσοχή όμως κατά το τζόγκινγκ στην παραλία στην μαλακή άμμο – ειδικά αν το άκρο ποδός δεν είναι καλά εκπαιδευμένο. Επειδή το βύθισμα της φτέρνας φορτίζει απότομα τις γάμπες σε μια διαφορετική γωνία εργασίας στην οποία πρέπει πρώτα να προσαρμοστείτε. Προσοχή στις θεραπείες με κορτιζόνη: Μπορούν να προκαλέσουν βλάβη στους τένοντες και να προκαλέσουν ρήξεις.

Υπάρχουν κάποια πράγματα που πρέπει να λάβετε υπόψη σχετικά με τα παπούτσια. Αγοράστε παπούτσια για τρέξιμο ένα ή δύο νούμερα μεγαλύτερα, ώστε όλα τα δάκτυλα και τα μετατάρσια να έχουν αρκετό χώρο για να εξαπλώνονται η απλώνονται . Και τα “ξυπόλητα παπούτσια” – τα οποία είναι ειδικά παπούτσια άκρως ελαστικά με πολύ λεπτή σόλα και με πολύ λεπτά και ελαστικά υλικά τα οποία μας επιτρέπουν υγιεινό περπάτημα εφάμιλλο με το ξυπόλητο περπάτημα και με απόλυτη προστασία από γυαλιά, πέτρες και μυτερά αντικείμενα – το περπάτημα κάνει καλό στα άκρα ποδός. Είναι ευρύχωρα στο μπροστινό μέρος, προσφέροντας έτσι πολύ χώρο στα δάκτυλα και επίσης έχουν μια εντελώς επίπεδη, πολύ ευέλικτη σόλα, που εμποδίζει τη πτέρνα να προσκρούεται έντονα σε σκληρές επιφάνειες, όπως το τσιμέντο. Αυτό μιμείται το περπάτημα με ξυπόλητα πόδια και ενδυναμώνει τους μύες του άκρου ποδός. Φυσικά, πάντα να προσέχετε να μην γλιστρούν πολύ τα πόδια μέσα στα παπούτσια, για να αποφεύγονται οι φουσκάλες. Και ναι, τα ψηλοτάκουνα μπορούν επίσης να φορεθούν – αλλά: όσο πιο συχνά, τόσο πιο συχνά θα πρέπει να γίνονται οι ειδικές θεραπευτικές διατάσεις συστολής μας για την αντιστάθμιση. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για τις μπαλαρίνες που χορεύουν στις μύτες των ποδιών τους. Με τις θεραπευτικές διατάσεις συστολής μας μπορείτε να επιτύχετε γρήγορη ανακούφιση από τον πόνο και φυσική θεραπεία για προβλήματα στα άκρα ποδός, ακόμη και για περιττούς συχνούς πόνους και φλεγμονές του Αχίλλειου τένοντα. Μην αντιμετωπίζετε το πρόβλημα με κορτιζόνη, καθώς αυτό μπορεί να βλάψει τον τενοντικό ιστό και να ευνοήσει μια ρήξη[5]. Και να είστε προσεκτικοί με τις χειρουργικές επεμβάσεις για τις ρήξεις των συνδέσμων της ποδοκνημικής άρθρωσης. Στο παρελθόν, κατά κανόνα προχωρούσαν σε χειρουργική επέμβαση όταν είχαν υποστεί ρήξη δύο σύνδεσμοι. Ορισμένες μελέτες έδειξαν στη συνέχεια ότι η συντηρητική θεραπεία υπερτερεί της χειρουργικής επέμβασης [6]. Επομένως, σήμερα δεν χειρουργούμε μονές ή διπλές ρήξεις των συνδέσμων της ποδοκνημικής άρθρωσης, ενώ για τις τριπλές ρήξεις η απόφαση λαμβάνεται κατά περίπτωση. Και εδώ βλέπουμε επίσης ότι: ο οργανισμός μας είναι σε θέση να θεραπεύσει τις βλάβες υπό τις σωστές συνθήκες. Φυσικά, είναι καλύτερο να ελαχιστοποιηθεί το ρίσκο για κάτι τέτοιο και να μην φτάνουμε σε αυτό το σημείο (ειδικά για τους αθλητές).
Η πρόληψη είναι πολύ εύκολη: Κάντε τις ειδικές θεραπευτικές διατάσεις συστολής μας για να ενδυναμώσετε τις δομές.