Όλοι μας πιθανώς το γνωρίζουμε από τον κοινωνικό μας κύκλο: Όταν κάποιος μιλάει για προβλήματα στο ισχίο, συνήθως το κάνει σε συνάφεια με επικείμενες χειρουργικές επεμβάσεις. Και δεν είναι περίεργο, καθώς η ισχιακή άρθρωση είναι πράγματι το αρθρικό τμήμα που αντικαθίσταται τεχνητά πιο συχνά, ακολουθούμενο από το γόνατο, κυρίως λόγω της εκφυλιστικής οστεοαρθρίτιδας. Το 2019, στη Γερμανία τοποθετήθηκαν περίπου 240.000 ισχιακά εμφυτεύματα ή αλλιώς τεχνητές αρθρώσεις [1]. Η Γερμανία βρίσκεται στην κορυφή της Ευρώπης, ακολουθούμενη στενά από την Ελβετία και την Αυστρία. Σχετικά στατιστικά στοιχεία για την Ελλάδα και για την Κύπρο δεν είναι καταγεγραμμένα. Τα τελευταία χρόνια, αυτός ο αριθμός αυξάνεται σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης [2]. Οι πόνοι στην ισχιακή άρθρωση ή αλλιώς κατ’ ισχίον άρθρωση συχνά εκδηλώνονται στην περιοχή της βουβωνικής χώρας και επηρεάζουν την κίνηση του ποδιού. Ωστόσο, συχνά γίνονται αισθητοί και στη μέση. Είναι σπάνιο να υπάρχουν παθήσεις στο ισχίο χωρίς ταυτόχρονα προβλήματα στην περιοχή της οσφυϊκής μοίρας – και το αντίστροφο είναι επίσης αληθές. Γιατί, σε πολλές περιπτώσεις, οι ιερολαγόνιες αρθρώσεις, που συνδέουν τη λεκάνη με την οσφυϊκή μοίρα, προκαλούν τον πόνο. Πολλοί ασθενείς με εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα είναι χωρίς συμπτώματα, χωρίς πόνο. Αυτό είναι ένα σαφές δείγμα ότι οι μυϊκοπεριτονιακές τάσεις προκαλούν τους πόνους.

Οι μύες, οι περιτονίες και τα νεύρα στην περιοχή του ισχίου και της μέσης είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, τόσοι πολλοί άνθρωποι με προβλήματα ισχίου έχουν ταυτόχρονα καυστικούς πόνους στους γλουτούς που επιμηκύνονται μέχρι τα πόδια. Προέρχονται από το ισχιακό νεύρο, που συντηρεί ή τροφοδοτεί τα πόδια, τους γλουτούς και το ισχίο.
Επίσης, μπορεί να έχει προκύψει ταυτόχρονα και μια εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα του ισχίου (Coxarthrosis). Σε περίπου το 5% των ατόμων άνω των 60 ετών, ο χόνδρος των αρθρώσεων στην κεφαλή του μηριαίου οστού και της μηνοειδούς αρθρικής επιφάνειας της κοτύλης, το σημείο επαφής μεταξύ τους, είναι φθαρμένο [3]. Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι μια τέτοια φθορά φαίνεται στην ιατρική διαγνωστική απεικόνιση (ακτινογραφία, μαγνητική ή αξονική) σε πολύ περισσότερα άτομα – τα οποία δεν έχουν προβλήματα, και δεν έχουν πόνους [4]. Αυτό αποτελεί ένα ισχυρό τεκμήριο ότι συχνά δεν είναι η εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα που προκαλεί τον πόνο, αλλά η υπερβολική τάση των μυών και των περιτονιών. Οι πόνοι στα ισχία και οι συνεπαγόμενοι περιορισμοί της κίνησης αυξάνονται με την ηλικία. Καθώς η λάθος στάση του σώματος που οφείλεται στον τρόπο ζωής έχει με το πέρασμα του χρόνου συνέπειες: μας αναγκάζουν ολοένα και περισσότερο σε κυρτή στάση. Το γιατί συμβαίνει αυτό, το έχουμε εξηγήσει λεπτομερώς στα προηγούμενα τμήματα. Το γεγονός είναι ότι όσο πιο ηλικιωμένος είναι κάποιος, τόσο πιο έντονη είναι συχνά και η κλίση του προς τα μπροστά. Γιατί; Επειδή οι συστολές των μυών και των περιτονιών που κάμπτουν τα ισχία και τον κορμό είχαν περισσότερο χρόνο να επιδεινωθούν.

Εδώ δεν υπάρχουν πολλά να αναφέρουμε, επειδή είναι ιδιαίτερα προφανής η περίπτωση του ισχίου. Παρόλο που, ως μια σφαιρική άρθρωση που επιτρέπει κινήσεις προς όλες τις κατευθύνσεις, είναι πολύ ευέλικτη, εμείς οι άνθρωποι στην καθημερινότητά μας χρησιμοποιούμε σπάνια ή και καθόλου το 90% των πιθανών γωνιών, δηλαδή του εύρους κίνησης του ισχίου. Θα μπορούσαμε να κάνουμε κυκλικές κινήσεις με το πόδι μας και να το εκτείνουμε προς όλες τις κατευθύνσεις καθώς και να το περιστρέφουμε προς τα μέσα και προς τα έξω. Αλλά δεν το κάνουμε. Καθώς το πιο πιθανό είναι να κάθεται κανείς. Ή να περπατάει. Ή να στέκεται όρθια. Και γι’ αυτό χρησιμοποιούμε τους μύες και τις περιτονίες άκρως μονόπλευρα. Επιπλέον, το βράδυ, οι περισσότεροι από εμάς κοιμόμαστε ακόμη και σε πλάγια θέση ή αλλιώς εμβρυική στάση με τουλάχιστον το ένα πόδι σε κάμψη. Δηλαδή: “Καθόμαστε” ακόμη και όταν κοιμόμαστε, από πλευράς στάσης του σώματος. Αυτό δεν είναι καλό, καθώς η ήδη σοβαρή συστολή των καμπτήρων μυών που κάμπτουν το ισχίο αυξάνεται ακόμη περισσότερο. Επίσης, ο περιπατητήρας, που χρειάζονται πολλοί ηλικιωμένοι, συνεχίζει να υποστηρίζει αυτό που κατά τη διάρκεια της ζωής μας αποκτούμε όλο και περισσότερο: μια κύρτωση στη στάση του σώματος. Κοιτάξτε πώς κινούνται οι ηλικιωμένοι και σε ποια θέση περπατούν. Τότε μπορείτε να κατανοήσετε οπτικά τις καταστροφικές δυνάμεις που μεταξύ άλλων επηρεάζουν το ισχίο. Τα τέσσερα στάδια οστεοαρθρίτιδας: από το Στάδιο 1 αριστερά, την υγιή άρθρωση, μέχρι το Στάδιο 4 δεξιά όπου οι χόνδροι είναι πλήρως κατεστραμμένοι και ακόμη και το οστό έχει ήδη υποστεί βλάβη.

Κυρίως, το κάθισμα με γωνία 90 μοιρών κατέχει σημαντικότατη θέση στις επιδεινωτικές εξελίξεις της στάσης του σώματός μας. Εδώ θα εστιάσουμε σε μερικούς σημαντικούς μύες και κάποια τρωτά σημεία, για να καταστήσουμε σαφές πόσο έντονα οι αρθρώσεις, οι μύες και οι περιτονίες στην περιοχή του ισχίου επιδρούν ή συνεργούν – και μπορούν να προκαλέσουν πόνο. Όλοι οι μύες που συγκλίνουν τα πόδια και το σώμα προς τα μπροστά είναι συνεσταλμένοι στους περισσότερους ανθρώπους. Για παράδειγμα: oι καμπτήρες μύες του ισχίου που κάμπτουν το πόδι προς τα πάνω, ο ορθός κοιλιακός που κάμπτει τον κορμό προς τα μπροστά και ο ορθός μηριαίος μυς που ανήκει στον τετρακέφαλο μυ, ο οποίος εκτείνει την άρθρωση του γόνατος. Οι ανταγωνιστές τους, οι γλουτιαίοι μύες, είναι συνεχώς σε συστολή, καθώς πρέπει να αντιστέκονται συνεχώς. Και αυτό μπορεί να γίνει επίπονο. Ειδικά όταν οι μύες των γλουτών έχουν σκληρύνει λόγω των υπερβολικών τάσεων και συμπιέζουν το ισχιακό νεύρο, το οποίο εξέρχεται από τον νωτιαίο μυελό στο κάτω μέρος της σπονδυλικής στήλης και διατρέχει τα πόδια. Ένας μυς πολύ συχνά υπό αυτές τις συνθήκες ανεβάζει τον πήχη του πόνου πολύ ψηλά: ο απιοειδής μυς, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την εξωτερική περιστροφή του ισχίου και βρίσκεται κάτω από τον μέγα γλουτιαίο μυ, ο οποίος περνάει ακριβώς πάνω από το ισχιακό νεύρο. Ανάμεσα στον εν τω βάθει βρισκόμενο απιοειδή και το λαγόνιο οστό της λεκάνης, το ισχιακό νεύρο μπορεί να “συμπιεστεί” και κατ’ επέκταση να περιοριστεί η λειτουργία του.

Τα στενά περάσματα, που ερεθίζουν το ισχιακό νεύρο, μπορούν να δημιουργηθούν παρεμπιπτόντως παντού κατά μήκος της πορείας του, μέχρι και στο άκρου ποδός, προκαλώντας πόνο. Θέλουμε λοιπόν να διευκρινίσουμε κάτι εδώ, που σύμφωνα με την εμπειρία μας είναι μία παρεξήγηση: Οι πόνοι του ισχίου που εκτείνονται αποκλειστικά στο πόδι δεν προκαλούνται από συμπίεση των νευρικών ριζών ή της νευρικής ρίζας στην περιοχή των κατώτερων σημείων της σπονδυλικής στήλης. Το ισχιακό νεύρο είναι μακρύ και είναι τρωτό σε πολλά σημεία. Οι νευρικές ρίζες βρίσκονται στο κάτω μέρος της οσφυϊκής μοίρας (ΟΜΣΣ). Όταν εκεί προκύπτουν στενώσεις, το νεύρο μπορεί να ερεθιστεί. Συχνά, όμως, οι στενώσεις και συμπιέσεις προκαλούνται από τάσεις στη δομή των μυών και περιτονιών των γλουτών, των οπίσθιων μηριαίων και κάτω μέχρι το άκρου ποδός. Αυτό προκαλεί στη συνέχεια πόνο και λειτουργικούς περιορισμούς. Ακόμα και τα “μουδιασμένα” δάχτυλα του ποδιού και η αδυναμία ανύψωσης του άκρου ποδός ή αλλιώς αδυναμία ραχιαίας κάμψης μπορούν να προκληθούν με αυτόν τον τρόπο. Δεν είναι τυχαίο ότι οι γιατροί συνιστούν κίνηση για τους πόνους του ισχίου [5, 6, 7]. Οι μύες των μηρών, οι οποίοι σταθεροποιούν την έκταση της άρθρωσης του γόνατος κατά το περπάτημα και το τρέξιμο, είναι συχνά επίσης υπό υψηλή τάση και έχουν υποστεί πλήρη σκλήρυνση. Αυτό επιφέρει σημαντικούς περιορισμούς στην κίνηση. Εν συντομία, η άρθρωση του ισχίου βρίσκεται σε συνεχή τάση από όλες τις πλευρές – και μάλιστα εντελώς ανεπαίσθητα, καθώς αυτές οι διεργασίες συχνά λαμβάνουν χώρα χωρίς σημαντική ή αισθητή ανάπτυξη πόνου. Η φθορά της άρθρωσης προκαλείται πολύ σταδιακά, επειδή ο άκαμπτος μυοπεριτονιακός ιστός έλκει ή συγκλίνει όλο και περισσότερο την κεφαλή του μηριαίου οστού στη μηνοειδή αρθρική επιφάνεια της κοτύλης, προκαλώντας τριβή σε εκείνο το σημείο. Όταν οι μύες και οι περιτονίες χαλαρώνουν, συνήθως εξαφανίζονται οι πόνοι. Μια προσθετική τεχνητή άρθρωση συχνά δεν το καταφέρνει αυτό.

Φαίνεται πως ολοένα και περισσότερο εδραιώνεται η ιδέα στο μυαλό των ανθρώπων ότι οι ηλικιωμένοι, αργά ή γρήγορα, θα χρειαστούν αναγκαστικά ένα νέο ισχίο. Ωστόσο, αυτό δεν είναι αλήθεια. Συνεπώς, η συμβουλή μας είναι: Μην αποφασίζετε βιαστικά για μια εγχείρηση στην περίπτωση ενός επώδυνου ισχίου, ειδικά αν συνοδεύεται από εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα. Σήμερα, πολύ συχνά και πολύ πρόωρα δίνεται η συμβουλή για διενέργεια ενός χειρουργείου. Με βάση την εμπειρία μας, οι πόνοι είναι ευκολότερα διαχειρίσιμοι στις περισσότερες περιπτώσεις με τις θεραπευτικές διατάσεις συστολής μας, καθώς οι μύες και οι περιτονίες χαλαρώνουν, εξαλείφοντας έτσι την αιτία του πόνου. Μια προσθετική τεχνητή άρθρωση συχνά δεν μπορεί να το πετύχει αυτό. Στην καλύτερη περίπτωση, προσωρινά, καθώς η αναισθησία που χορηγήθηκε στο χειρουργείο ή κατά την εγχείρηση μπορεί να μειώσει την τάση των μυών για κάποιο διάστημα, μπορεί να σημειωθεί κάποια βελτίωση [8, 9]. Λάβετε υπόψη το ακόλουθο: Υπάρχουν πολλοί ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα που δεν αισθάνονται καθόλου πόνο [10]. Επομένως, η φθορά από μόνη της δεν μπορεί να είναι η μοναδική αιτία.

Μία τέτοια εγχείρηση δεν είναι εύκολη υπόθεση. Εγκυμονεί πολλούς κινδύνους, καθώς αποτελεί μία πολύ σοβαρή παρέμβαση στον ανθρώπινο οργανισμό, κατά τη διάρκεια της οποίας τα οστά, οι μύες και οι περιτονίες κόβονται, πριονίζονται και φρεζάρονται. Σε αυτό το άρθρο έχουμε περιγράψει εκτενώς γιατί αποτρέπουμε την επιλογή της εγχείρησης προσθετικής τεχνητής άρθρωσης. Σε περιπτώσεις καταγμάτων της κοτύλης του ισχίου ή του ανατομικού αυχένα του μηρού, τέτοιες επεμβάσεις είναι φυσικά απαραίτητες. Επίσης, οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε εγχείρηση πρέπει απαραιτήτως να εκτελούν τις ειδικές θεραπευτικές διατάσεις συστολής μας, ώστε να καταστήσουν εκ νέου ελαστικούς τους μύες και τις περιτονίες τους, διαφορετικά είναι πολύ πιθανό να επανεμφανιστούν σύντομα οι πόνοι. Υπάρχουν ειδικές θεραπευτικές διατάσεις συστολής που προτείνουμε για ανθρώπους που περπατούν με τη βοήθεια περιπατητήρα. Καθώς και αυτοί μπορούν να απαλλαγούν από τους τεταμένους μύες και τις περιτονίες και τους πόνους που τους ταλαιπωρούν. Οι χαλαροί ιστοί, επίσης, παρέχουν το πλεονέκτημα της βελτίωσης της κυκλοφορίας του αίματος και του μεταβολισμού. Και αυτό έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Γιατί; Επειδή η βέλτιστη προμήθεια των ιστών με ανοσοκύτταρα και θρεπτικά συστατικά αντιτίθεται στις φλεγμονές και ενισχύει την “αποκομιδή των αποβλήτων” από τα κύτταρα.