Δεν υπάρχει αμφιβολία: Η οπτική οξύτητα συνήθως μειώνεται με τα χρόνια, και για πολλούς καθώς μεγαλώνουμε, το να χρησιμοποιούμε γυαλιά είναι μέρος της καθημερινής ζωής – ακριβώς όπως η κουραστική αναζήτηση για αυτά. Περίπου 47% του πληθυσμού αναφέρεται ότι πάσχουν από μειωμένη όραση [1]. Είναι όμως αυτό πραγματικά προδιαγεγραμμένο; Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα απολύτως για αυτό; Κι όμως, μπορούμε σίγουρα να καθυστερήσουμε ή πιο συγκεκριμένα να αποτρέψουμε αποτελεσματικά αυτή τη διαδικασία. Και πρέπει να ξεκινήσουμε από μικρή ηλικία με την πρόληψη. Το γιατί συμβαίνει αυτό μπορεί να εξηγηθεί αν εξετάσουμε τις πιο κοινές παθήσεις των ματιών, κατανοήσουμε τις αιτίες τους και στη συνέχεια ρίξουμε μια προσεκτική ματιά στον τρόπο ζωής μας. Τότε γίνεται γρήγορα σαφές γιατί η πρόληψη είναι τόσο σημαντική. Ορισμένες οφθαλμικές παθήσεις αυξάνονται σε νεότερους ανθρώπους

Ας ξεκινήσουμε με το γλαύκωμα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η ενδοφθάλμια πίεση είναι σημαντικά αυξημένη. Γιατί; Επειδή το υδατοειδές υγρό του ματιού δεν μπορεί πλέον να εκρεύσει επαρκώς. Αυτό το υγρό παράγεται στα μάτια και τροφοδοτεί με σημαντικά θρεπτικά συστατικά σε δομές που δεν τροφοδοτούνται με αίμα, όπως ο φακός του ματιού. Στη συνέχεια, εκρέει μέσω ενός συνδετικού ιστού που μοιάζει με κόσκινο, του δοκιδωτού πλέγματος και ενός «σωλήνα εκροής» που μοιάζει με λεμφικό αγγείο, το κανάλι του Schlemm, στο φλεβικό πλέγμα του οφθαλμού και αποβάλλεται από τον οργανισμό. Εάν αυτός ο «σωλήνας εκροής» είναι φραγμένος, περισσότερο του φυσιολογικού υδατοειδές υγρό παραμένει στο μάτι. Ως αποτέλεσμα, η πίεση στο εσωτερικό του οφθαλμού αυξάνεται, αναπτύσσεται γλαύκωμα και καταστρέφονται ο αμφιβληστροειδής και το οπτικό νεύρο [2]. Τώρα ξεκινάει η θεραπεία: χορηγούνται στους ασθενείς φάρμακα που μειώνουν την παραγωγή υδατοειδούς υγρού ή τοποθετούνται χειρουργικά τεχνητοί σωλήνες εκροής στα μάτια – και τα δύο με στόχο τη μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Ωστόσο, μπορεί να εμφανιστούν ανεπιθύμητες παρενέργειες, ειδικά με φάρμακα από την ομάδα των προσταγλανδινών: Επειδή η παροχή των ματιών με το σημαντικό υδατοειδές υγρό μειώνεται, σε ορισμένες περιπτώσεις εμφανίζεται ερεθισμός των ματιών και έντονη ξηροφθαλμία. Παρατηρείται επίσης ένας καφέ αποχρωματισμός της ίριδας και αυξημένη ανάπτυξη των βλεφαρίδων [3]. Δυστυχώς, η θεραπεία αυτής της πάθησης είναι στην πραγματικότητα πολύ δύσκολη – η συγκεκριμένη πάθηση θεωρείται χρόνια. Σε κάθε περίπτωση, τα νέα ερευνητικά αποτελέσματα θα πρέπει να μας δώσουν τροφή για σκέψη: το γλαύκωμα δεν θεωρείται πλέον πάθηση αποκλειστικά προκαλούμενη λόγω γήρατος. Το γλαύκωμα στους εφήβους διαγιγνώσκεται πιο συχνά από ό,τι πιστεύαμε έως τώρα [4].

Στην περίπτωση καταρράκτη, ο φακός θολώνει. Ευτυχώς, αυτή η ασθένεια μπορεί να αντιμετωπιστεί πολύ καλά, αλλά μόνο χειρουργικά. Ο θολός φακός αντικαθίσταται από έναν τεχνητό φακό και η όραση είναι στη συνέχεια καθαρή και ευκρινής ξανά. Υπάρχει επίσης η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, κατά την οποία η όραση σταδιακά επιδεινώνεται στην περιοχή της πιο έντονης όρασης έχοντας ως αποτέλεσμα τη μεταβολική διαταραχή στον αμφιβληστροειδή [5]. Και τέλος, υπάρχει η πρεσβυωπία και η μυωπία, όπου οι πάσχοντες μπορούν να δουν καθαρά και ευκρινώς μόνο μακριά ή αντίστοιχα κοντά. Γεγονός είναι: ότι ορισμένες οφθαλμικές παθήσεις δεν παρουσιάζονται πλέον αποκλειστικά λόγω γήρανσης, αλλά παρατηρούνται επίσης όλο και πιο συχνά σε νεότερους ανθρώπους και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο ζωής μας [6, 7]. Η μυωπία είναι πλέον η πιο συχνή χρόνια ασθένεια στα παιδιά και στους εφήβους [8]. Αυξάνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη μεταξύ του νέου πληθυσμού και αφορά σχεδόν το 47% των ατόμων ηλικίας 25 έως 29 ετών [9]. Εστιάζουμε συνεχώς στο κοντινό και αφήνουμε τα μάτια να «καρφωθούν»

Οι τεταμένοι και «συρρικνωμένοι» μύες των ματιών θα μπορούσαν να ισοπεδώσουν τον βολβό του ματιού, να επηρεάσουν αρνητικά την ενδοαγγειακή ρόη και το οπτικό νεύρο.

Και τα μάτια θέλουν να κινηθούν. Από αυτή την άποψη, είναι σαφές ότι ο τρόπος ζωής που περιγράφεται οδηγεί στο να συσταλλούν, να τεταθούν και να χάσουν την ελαστικότητά τους οι μύες του εξωτερικού και του εσωτερικού ματιού – όπως όλοι οι άλλοι μύες που δεν εξασκούνται. Αυτό ισχύει επίσης για τον ακτινωτό μυ, έναν δακτυλιοειδή μυ στο μάτι που μπορεί να ελέγξει το σχήμα του φακού στο μάτι. Χάνει την ικανότητά του να καμπυλώνει τον φακό όταν είναι αναγκαίο για να ρυθμίζει τη διαθλαστική ισχύ του οφθαλμού. Ως αποτέλεσμα, βλέπουμε θολές εικόνες. Ταυτόχρονα, ο φακός γίνεται όλο και πιο άκαμπτος, δηλαδή λιγότερο ευλύγιστος, επειδή, όπως και άλλοι ιστοί του σώματος, οξίνεται και έτσι χάνει την ικανότητά του να δεσμεύει το νερό. Ο ακτινωτός μυς στο μάτι συστέλλεται και ο φακός γίνεται δύσκαμπτος Τι ακριβώς συμβαίνει όμως στο μάτι όταν μειώνεται η οπτική οξύτητα; Οι τεταμένοι μύες «ισοπεδώνουν» τον βολβό του ματιού έτσι ώστε το εστιακό σημείο της προβολής να μην βρίσκεται πλέον στον φωτοευαίσθητο αμφιβληστροειδή στο πίσω μέρος του ματιού, αλλά πίσω από αυτόν. Αυτό οδηγεί στη μυωπία, δηλαδή σε θολή όραση όταν εστιάζουμε κοντά. Στην υπερμετρωπία ο ακτινωτός μυς του φακού του ματιού είναι συνεχώς τεταμένος. Ο βολβός του ματιού είναι πλέον «πολύ μακρύς» και το εστιακό σημείο της προβολής είναι μπροστά από τον αμφιβληστροειδή. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε υπερμετρωπία και βλέπουμε θολά από απόσταση ή όταν εστιάζουμε μακριά. Ειδικά η υπερμετρωπία εξαπλώνεται ραγδαία στα παιδιά και στους νέους. Καθώς η συνεχής εργασία στην οθόνη διαταράσσει τη διαδικασία ανάπτυξης του βολβού του ματιού. Η πανδημία του κορωνοϊού έχει επιδεινώσει αυτό το πρόβλημα επιπλέον, [14] και η ακύρωση των υπαίθριων δραστηριοτήτων στον ελεύθερο μας χρόνο έχει το ίδιο αποτέλεσμα. Το έντονο φως της ημέρας φαίνεται να εμποδίζει την ανάπτυξη του βολβού του ματιού σε μήκος [15] και να μειώνει τον κίνδυνο υπερμετρωπίας [16]. Και κάτι άλλο που οι επιστήμονες μπόρεσαν εντωμεταξύ να διαπιστώσουν: όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια της εκπαίδευσης του ατόμου, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος υπερμετρωπίας [17]. Η αυξημένη συστολή των μυών και της περιτονίας στο μάτι διαταράσσουν την πρόσληψη οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών

Έχουμε ακόμα πολλά να σας πούμε. Υπάρχει σύζευξη της υπερβολικής συστολής των μυών των ματιών με τη συστολή στο κεφάλι και την αυχενική μοίρα και μπορεί να προκληθεί πόνος σε αυτά τα σημεία. Υπάρχει πιθανή σύνδεση με την οφθαλμική ημικρανία.Τα τυπικά της συμπτώματα είναι: βλάβες στο οπτικό πεδίο, που ιατρικά ονομάζεται σκότωμα οπτικού πεδίου. Με άλλα λόγια: οι πάσχοντες ξαφνικά δεν βλέπουν πλέον τα πάντα ή κάποια αντικείμενα μόνο αμυδρά, παραμορφωμένα ή σε διαφορετικά χρώματα, αντιλαμβάνονται λάμψεις φωτός ή ακόμα και ένα τρεμοπαίξιμο της όρασης, ακόμη και με κλειστά μάτια. Το οπτικό νεύρο αυτών των ασθενών πιθανότατα δεν τροφοδοτείται με επαρκές αίμα ή και οξυγόνο. Μια πιθανή εξήγηση: το οπτικό νεύρο συμπιέζεται ανάμεσα στους υπερβολικά τεταμένους μύες και μαζί με τα αιμοφόρα αγγεία τα οποία είναι υπεύθυνα για την τροφοδοσία. Μπορεί επίσης να υπάρχει έλλειψη κυττάρων του ανοσοποιητικού και θρεπτικών συστατικών.

Οι μυϊκές τάσεις στο μάτι μπορούν επίσης να εμποδίσουν ακόμα και να φράξουν τη ροή των λεμφικών υγρών. Και αυτό περιορίζει επίσης τον μεταβολισμό και μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη τροφοδότηση των ματιών, καθώς αυτό το σωματικό υγρό περιέχει επίσης σημαντικά θρεπτικά συστατικά. Ως αποτέλεσμα η υγεία των ματιών πλήττεται εξαιτίας των τεταμένων μυών στην περιοχή λόγω του διαταραγμένου μεταβολισμού και της συνακόλουθης υπεροξίνισης του ιστού. Αυτό μπορεί να προάγει οφθαλμικές παθήσεις και φλεγμονές. Στην περίπτωση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, είναι ήδη γνωστό ότι μπορεί να παρατηρηθούν εναποθέσεις λιπιδίων και πρωτεϊνών στον αμφιβληστροειδή, τα λεγόμενα ντρούζεν (drusen) [18]. Η οξίνιση του ιστού μειώνει επίσης την ικανότητα δέσμευσης νερού του ιστού της περιτονίας. Επειδή ο φακός του ματιού είναι κατασκευασμένος από περιτονία, γίνεται ανελαστικός και «αρχίζει να μοιάζει με τσόχα» δηλαδή χάνει τη γλοιώδη του σύσταση.

Στην πραγματικότητα, θα πρέπει να είναι ήδη ξεκάθαρο τι πρέπει να κάνουμε: να εκμεταλλευτούμε κάθε ευκαιρία για να κινούμε τα μάτια μας στην καθημερινή ζωή και επίσης να έχουμε πολλές απαιτήσεις από αυτά. Ιδανικά μετακινείτε τα μάτια σας όσο το δυνατόν περισσότερο προς όλες τις γωνίες – και πάντα ακριβώς τόσο έντονα ώστε ο πόνος της διάτασης να είναι οριακά υποφερτός, δηλαδή στο ανώτερο όριο του εύρους ευεξίας. Οι ασκήσεις για τα μάτια πρέπει να εκτελούνται όσο πιο συχνά γίνεται – ειδικά αν η καθημερινότητά σας μοιάζει με αυτήν που περιγράφεται παραπάνω. Διαφορετικά, ισχύουν τα εξής: Περάστε τα διαλείμματά σας στο φως της ημέρας, ανοιγοκλείστε συνειδητά με ταχύτητα τα μάτια σας και χαρίστε τακτικά στον εαυτό σας τη χαλαρωτική ματιά στο υπερπέραν ή σε μακρινά τοπία. Αγοράστε νέα γυαλιά μόνο με ξεκούραστα μάτια

Για την προστασία των ματιών σας, συνιστάται να φοράτε γυαλιά με φίλτρο φάσματος ιώδους μπλε. Τέτοια γυαλιά προστατεύουν τα μάτια από τις καταστροφικές επιδράσεις των ακτίνων UV και της επιθετικής μπλε ακτινοβολίας στο φως της ημέρας και στο τεχνητό φως. Καθώς φιλτράρει, δηλαδή αφαιρεί, τα αντίστοιχα μήκη κύματος από το φως. Ιδανικά να τα φοράτε όσο πιο συχνά γίνεται ξεκινώντας νωρίς το απόγευμα, αλλά κυρίως σε έντονη ηλιοφάνεια, πολύωρη εργασία στον υπολογιστή και τεχνητό φως. Σε αυτό το σημείο, σας προειδοποιούμε για τα γυαλιά ηλίου με μπλε φακούς, όσο “κουλ” και αν φαίνονται. Προσοχή, οι κόρες των ματιών διαστέλλονται όταν φοράτε αυτά τα γυαλιά και το επιβλαβές μπλε φως διεισδύει πολύ ευκολότερα τα μάτια.
Και ακόμη μια συμβουλή για γυαλιά: Αν χρειάζεστε γυαλιά, κάντε το τεστ όρασης όσο πιο χαλαρά γίνεται, κατά προτίμηση το πρωί που τα μάτια σας είναι ξεκούραστα. Εάν τα μάτια σας είναι κουρασμένα, διατρέχετε τον κίνδυνο να σας συνταγογραφηθούν γυαλιά που είναι πολύ δυνατά, δηλαδή έχουν μεγαλύτερη διορθωτική ικανότητα. Ως αποτέλεσμα, οι απαιτήσεις από τα μάτια μειώνονται και προσαρμόζονται αρνητικά, δηλαδή τα μάτια γίνονται «τεμπέλικα». Με ελαφρώς χαμηλότερη συνταγή γυαλιών, δηλαδή όταν έχουν ελαφρώς χαμηλότερη διορθωτική ικανότητα, τα μάτια μπορούν να εξασκηθούν αποτελεσματικά και να ρυθμιστούν ξανά καλύτερα. Τελευταία πληροφορία, αλλά εξίσου σημαντική: Μια διατροφή με τη μεγαλύτερη δυνατή αναλογία σε πλήρη, vegan τρόφιμα προάγει επίσης την υγεία των ματιών [19].